Morgan LARGE hag Inès LERAUD

Il y a un vieux proverbe dans le Cap Sizun dont je suis originaire et qui dit : « Celui qui a le bout de la langue agile doit avoir le côté de sa tête solide. » Une femme de métier doit-elle mettre sa vie en péril quand il s’agit pour elle de parler avec franchise et d’essayer de découvrir la vérité ? Où sont la Démocratie et l’État de droit si une journaliste est menacée et agressée en raison de l’agilité de sa plume ? Si une petite radio locale est saccagée à cause d’une enquête sur les difficultés et les dangers de l’agriculture moderne et de l’industrie agro-alimentaire en Bretagne ? Révéler, mettre quelque chose au jour ne signifie pas juger. C’est aux lecteurs, aux auditeurs de le faire s’ils le souhaitent ! J’ai lu avec attention la bande dessinée sur les « Algues Vertes » due à la plume d’Inès Léraud et au crayon de Pierre Van Hove. Il est désolant de voir le temps qu’il a fallu et le nombre de vies qui ont été perdues depuis que les premiers lanceurs d’alerte ont commencé à faire un lien entre les marées vertes et l’emploi massif d’engrais chimiques. Le déni et le silence taiseux ont fait leur ravage dans l’intervalle, y compris dans le domaine de l’édition en langue bretonne, puisque la traduction de la bande dessinée dans notre langue a été abandonnée ! Se trouvera-t-il enfin un éditeur courageux et assez libre pour entreprendre ce travail ? « Le mensonge est porté par le lièvre, la vérité par la tortue » nous dit Hacène Mazouz, le sage médecin de Kabylie et il ajoute : « Le mensonge peut cacher temporairement la vérité, mais il oublie qu’aucun nuage ne peut éternellement cacher le soleil. » Voilà qui convient à nos devises de la Gorsedd : « Sous le Soleil, Œil de Lumière, la Vérité à la face du monde ! » Nous restons donc fidèles à nos valeurs en vous remettant ce prix aujourd’hui.

Ur c’hrenn-lavar kozh eus ar C’hab a embann « an hini a zo lemm beg e deod, a rank bezañ kalet kostez e benn ». Daoust hag eñ e rank ur vaouez a vicher lakaat he buhez en argoll pa vez keal dezhi a gaozeal gant frankiz ha klask diskuliañ ar wirionez ? Pelec’h emañ an Demokratelezh hag ar Stad a wir ma vez gourdrouzet ha taget re gazetennerez abalamour d’he fluenn lemm ? Ma vez dismantret ur Radio vihan eus ar vro abalamour d’un enklask diwar benn diaesterioù ha dañjeriou al labour-douar a vremañ hag ar greanterezh boued-ha-bevañs e Breizh ? Diskouez, lakaat war wel un dra bennak ne dalvez ket barn. D’al lennerien, d’ar selaourien d’henn ober ma karont ! Gant aket am eus me lennet ar bannoù-treset diwar benn ar « Bezhin Glaz » diwar pluenn Inès Léraud ha kreion Pierre Van Hove. Mantrus eo gwelet pegeit amzer a zo bet ret gortoz, pegement a vuhezioù a zo aet da get abaoe ma oa bet krog da vat ar sacherien-evezh kentañ d’ober ur poell etre al lanvioù glaz hag implij al ludu griz a-vil-vern. An dinac’h hag an tav o deus graet o reuz e keit-se, zoken war dachenn an embannadurioù e brezhoneg, peogwir eo bet dilezet an droïdigezh en hor yezh eus ar bannoù-treset ! Daoust hag eñ e vo kavet a benn ar fin, un embanner kaloneg ha dishual awalc’h da gregiñ da vat gant al labour-mañ ? « Ar gaou a zeu gant ar c’had, ar gwir gant ar vaot. » eme Hacène Mazouf ar medisin fur a vro-Gabili hag a lavar ouzhpenn « Ar gaou a zo gouest da c’holeiñ ar wirionez evit ur mare met ne c’hell ket mont eus e spered n’eus koabrenn ebet gouest da c’holeiñ an heol da viken. » Kement-se a zere brav ouzh gerioù-stur ar C’hoursez « Dindan an Heol, Lagad an Deiz, ar gwir en arbenn d’ar bed ». Chom a reomp feal eta d’hon uhelvennad en ur reiñ deoc’h hiziv ar priz-mañ.